W 2022 roku świat i Litwa celebrują życie i twórczość Jonasa Mekasa, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli kultury XX i XXI wieku, uznawanego za „ojca chrzestnego awangardowego kina”. Na tegorocznym Krakowskim Festiwalu Filmowym odbędzie się projekcja filmu „Ścinki z życia człowieka szczęśliwego” oraz dyskusja KFF Talks: O szczęściu.
Jonas Mekas zwany przez Miłosza “poetą rzeczy utrwalonych na taśmie”
Mekas całe życie podkreślał i pielęgnował swoje litewskie korzenie. Po ucieczce z okupowanej ojczyzny w 1944 roku, po 5 latach spędzonych w obozie pracy przymusowej przybył do Nowego Jorku ‒ jak sam to określił ‒ „w odpowiednim momencie”, podobnie do tysięcy innych Europejczyków uchodzących przed totalitaryzmem. Można powiedzieć, że Mekas opuścił swoje rodzinne Siemieniszki na północy Litwy, by zanurzyć się w życiu innej wioski – tej rozwijającej się na dolnym Manhattanie – i swoimi przełomowymi publikacjami w „Village Voice” przyczynić się do kształtowania amerykańskiej kultury globalnej.
Nazwisko Mekasa jest najczęściej kojarzone w Stanach Zjednoczonych, lecz dzięki szeroko zakrojonym obchodom setnej rocznicy jego urodzin teraz także inne kraje mają okazję dowiedzieć się więcej o jego pracy. Wpływ, jaki światopogląd i osobowość Mekasa – ukształtowane po części przez jego wyjątkowe doświadczenia osobiste – wywarły na wielu światowej sławy artystów, wciąż czeka na pogłębioną refleksję i uznanie.
O Jonasie Mekasie można mówić godzinami, jego artystyczna biografia jest niezwykle bogata. Literaturoznawca, poeta, działacz na rzecz środowiska filmowego, krytyk i twórca filmowy – był niezwykle aktywny w każdej z tych dziedzin. Na świecie jest uznawany jako najważniejszy głos amerykańskiego kina undergroundowego. Mekas natomiast sam siebie zaliczał do nurtu kina poetyckiego skupionego na opisywaniu codziennej rzeczywistości. Jako reżyser tworzył filmy fabularne, dokumentalne oraz filmowe pamiętniki. Poruszał się wokół tematów własnego życia, pamięci, utrwalania wydarzeń, osób i miejsc, przemijania, zachwytów nad światem, ale i pytań o to gdzie jestem i kim jestem – mówi Aušrinė Žilinskienė, dyrektorka Litewskiego Instytutu Kultury.
Jonas Mekas był również kuratorem i popularyzatorem filmu niekomercyjnego. W 1962 roku założył z bratem Film-Makers’ Cooperative, spółdzielnię filmowców, która po dwóch latach przekształciła się w dobrze znane Anthology Film Archives. Obecnie jest to jedna z największych kolekcji filmów awangardowych na świecie. Przez dziesięciolecia Mekas współpracował z wieloma osobistościami kultury: przedstawicielami ruchu Fluxus (założonego przez jego rodaka George’a Maciunasa), Andym Warholem, Salvadorem Dalí, Johnem Lennonem, Yoko Ono, Allenem Ginsburgiem i wieloma innymi.
Program obchodów urodzin twórcy Jonas Mekas 100! organizowanych przez Litewski Instytut Kultury obejmuje ponad 50 wydarzeń we wciąż rosnącej liczbie krajów, wśród których są: Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Izrael, Włochy, Litwa, Norwegia, Rosja, Korea Południowa, Szwecja, Tajwan, Ukraina, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone oraz Polska. Pełny program: www.jonasmekas100.com/ .
Jonas Mekas w programie Krakowskiego Festiwalu Filmowego
W ramach jednego z cykli specjalnych festiwalu, w sekcji MISTRZOWIE, odbędzie się pokaz filmu Jonasa Mekasa “Ścinki z życia szczęśliwego człowieka”, a podczas KFF Talks, Marcin Borchardt rozmawiać będzie z profesorem Bogdanem de Barbaro o szczęściu.
Rzeczywistość jest pozbawiona sensu. Wszystko po prostu się zdarza, po prostu istnieje i ja też istnieję, ale ja i rzeczywistość to dwie zupełnie różne sprawy – pisał w dzienniku Jonas Mekas.
„Ścinki z życia szczęśliwego człowieka” to autobiograficzny film – kalejdoskop. Stworzony z odrzuconych ujęć gromadzonych przez czterdzieści lat – „urywków wspomnień, z tego, co chciałem widzieć, bez tego, czego widzieć nie chciałem”. Feeria obrazów, którymi chciał się z nami podzielić. Subtelnych, prostych i pięknych. Chaotycznych i rwanych, niczym spazmy wspomnień. Dziś wszyscy kolekcjonujemy obrazy i emocje. Tworzymy prywatne rezerwuary szczęśliwych chwil, w pamięci lub w telefonie.
Eksperymentalny film Mekasa będzie pretekstem do spotkania i rozmowy o szczęściu. Tylko co to jest szczęście? Czy musimy być szczęśliwi? Jak być szczęśliwym, będąc nieszczęśliwym? Co począć z tym całym szczęściem w obliczu bezmiaru ludzkich tragedii?
Pokaz filmu „Ścinki z życia człowieka szczęśliwego” oraz
KFF Talks: O szczęściu; 1 czerwca, godz. 17:30, MOS – Małopolski Ogród Sztuki, wstęp wolny,
Wydarzenie jest częścią obchodów 100-lecia urodzin Jonasa Mekasa, a jego partnerem jest Litewski Instytut Kultury. Retrospektywa filmów artysty znajdzie się również w programie tegorocznych Nowych Horyzontów.